Bossen zijn veel meer dan alleen een bron van rust en natuurbeleving. Ze spelen een hoofdrol in de wereldwijde inspanningen tegen klimaatverandering. Als natuurlijke “koolstofsinks” nemen ze grote hoeveelheden CO₂ op uit de atmosfeer. Maar dit kostbare evenwicht staat onder druk.
Waarom zijn bossen zo belangrijk?
Volgens het LULUCF Handbook van de Europese Milieuagentschap (EEA) nemen bossen samen met ander landgebruik jaarlijks ongeveer 31% van de mondiale door de mens veroorzaakte broeikasgasemissies op. Toch zorgen veranderingen zoals intensieve houtkap, bosbranden en verouderde bossen voor een afname van die opnamecapaciteit. In de EU daalde de koolstofverwijdering van bossen met maar liefst 33% tussen 2010 en 2022.
Wat is LULUCF?
LULUCF staat voor “Land Use, Land Use Change and Forestry” en omvat alle emissies en verwijderingen van broeikasgassen die plaatsvinden via landgebruik, landgebruiksverandering en bossen. Het vormt een belangrijk onderdeel van het Europese klimaatbeleid en legt regels vast voor hoe landen hun koolstofemissies en -opnames moeten rapporteren en beheren.
De LULUCF-verordening (EU 2018/841) heeft onder andere als doel:
- het behouden en vergroten van koolstofopslag in bossen;
- het voorkomen van verlies van koolstof door ontbossing;
- het verbeteren van monitoring, zoals via geografisch-expliciete kaarten en Tier-systemen voor nauwkeurige rapportage.
Van bos tot beleid: hoe werkt dat?
Bossen kunnen zowel CO₂ opnemen (via groei) als uitstoten (via verbranding, afbraak of ontbossing). De LULUCF-regels verplichten landen om het verschil tussen deze opnames en uitstoot in kaart te brengen. Hierbij worden zes landgebruikscategorieën onderscheiden, waaronder bosland, en wordt gekeken naar verschillende koolstofpools zoals levende biomassa, dode organische materie en houtproducten.
Een interessante benadering is het inzetten op zogenaamde “Harvested Wood Products (HWP)”, zoals houten meubels en bouwmaterialen. Deze slaan koolstof langdurig op en kunnen helpen om emissies uit andere sectoren te compenseren. Toch blijkt slechts 10-20% van de geoogste biomassa in de EU uiteindelijk in langlevende producten terecht te komen.
Bedreigingen en kansen
De toename van natuurlijke verstoringen zoals bosbranden, stormen en droogte vormt een ernstige bedreiging. In 2017 verloor Portugal bijvoorbeeld 6% van zijn landoppervlak aan brand, wat leidde tot enorme emissiepiek in de LULUCF-sector. Dergelijke gebeurtenissen onderstrepen het belang van weerbare, klimaatadaptieve bosbeheerstrategieën.
Wat kunnen we doen?
- Herbebossing en bosherstel zijn krachtige wapens in klimaatbeleid. Niet alleen vergroten ze koolstofopslag, ze herstellen ook biodiversiteit en ecosysteemdiensten.
- Agroforestry (het combineren van landbouw en bomen) biedt een win-win: voedselproductie en koolstofopslag tegelijk.
- Slim bosbeheer kan gericht zijn op het bevorderen van houtgebruik in duurzame bouw, het vermijden van korte levensduurproducten, en het voorkomen van overexploitatie.
Specifieke gegevens voor België
1. Netto LULUCF-removals in België
België behoudt een bescheiden maar stabiele CO₂-opslag van bos‑en landgebruik. Tussen 2006–2013 lag de jaarlijkse netto-opname rond –3 850 Gg CO₂‑eq, oftewel –3,85 Mt CO₂‑eq per jaar. Bron.
2. CO₂-emissies door ontbossing & bosbranden
In Vlaanderen ging in 2024 ongeveer 353 ha natuurlijk bos verloren, wat neerkomt op een uitstoot van circa 196 kt CO₂
Source: globalforestwatch.org.
Dit weerspiegelt bosbranden en kappen; voor België als geheel is de precieze LULUCF-uitstoot lager, aangezien wallonië minder bosverlies rapporteert.
Meer weten?
Het volledige LULUCF-handboek is beschikbaar via de Europese Milieuagentschap: www.eea.europa.eu
Bronnen
- Handbook on the updated LULUCF Regulation EU 2018/841, versie 2 (13.05.2024)
- IPCC Special Report on Climate Change and Land
- EU Forest Strategy, 2030
