Het projectteam van Camino Verde in het Amazone-regenwoud beoefent een verscheidenheid aan verschillende soorten herbebossing en agroforestry als onderdeel van de bosrestoratieactiviteiten samen met Go Forest.
“Soms herbebossen we from the ground up, zoals je je misschien kunt voorstellen: een kaal, volledig ontbost perceel wordt beplant met zaailingen die vervolgens het kale gebied op de kaart opvullen met het groen van boomkruinen. Deze manier van planten wordt bij ons uitgevoerd op sommige van onze beheerde percelen die kaal zijn door de activiteiten van de vorige eigenaren – voornamelijk slash-and-burn-landbouw”, legt onze lokale projectpartner uit.
“Veel van de gebieden waar geplant wordt, hebben echter al een soort boombedekking op het moment van aanplanten. Met andere woorden, we beginnen niet met een kale plek op de kaart. In dit geval hebben we het vooral over twee verschillende plantsystemen, namelijk verrijkingsaanplant in secundair bos en successionele agroforestry.”
Verrijkingsaanplant in een secundair bos
Een secundair bos is wat ontstaat nadat een vrijgemaakt gebied wordt achtergelaten en verwaarloosd. Of de bomen op een stuk land nu verdwijnen vanwege kunstmatige oorzaken (bijvoorbeeld, menselijke activiteiten zoals slash-and-burn-landbouw) of door natuurlijke oorzaken (zoals een rivier die van loop verandert), ecologische successie begint en pionierbomen beginnen meteen weer te groeien.
Secundaire bossen zijn als het immuunsysteem van het landschap en genereren snel organisch materiaal in de vorm van bladafval om bodems te bouwen op locaties die soms steriel zand (geen aarde) zijn voordat het secundaire bos aan het werk gaat. Secundaire bossen zijn heel anders dan oude, ongerepte, “maagdelijke” oerbossen. Slechts een paar boomsoorten overheersen in het secundaire bos tijdens de eerste 50 jaar van groei, waarbij het hele scala aan boomsoorten dat in het primaire bos voorkomt, beetje bij beetje wordt geïntroduceerd door vogels en andere dieren. “Permanente” of langdurige oerbosbomen moeten op hun beurt in de schaduw wachten om zich te vestigen, om uiteindelijk pas volledig te groeien wanneer een van de pionierbomen omvalt en een lichtopening creëert. Het hele proces van opvolging om een kaal stuk grond terug te brengen tot iets dat de diversiteit van een oerbos bezit, kan 200 jaar of langer duren.
Secundaire bosverrijking is een manier om dat proces van successie te versnellen, wat in dit geval ook betekent dat de introductie van boomsoorten die nuttig zijn voor menselijke behoeften, inclusief bedreigde soorten, moet worden versneld. Wanneer bomen worden geplant in een secundair bos, wordt eerder een breder scala aan biodiversiteit terug in het landschap gebracht. Concreet worden rechte paden door het secundaire bos aangelegd en langs die paden worden bomen geplant. Door de schaduw van het bladerdak van de pionierbomen hoeven deze verrijkingsstroken slechts één of twee keer per jaar te worden gewied, een besparing in werk ten opzichte van het planten van bomen op een kaal perceel, waar onkruidgroei maandelijks onderhoud kan vergen.
“Tot op heden hebben we meer dan 5 hectare secundair bos aangeplant met verrijkingsstroken van belangrijke soorten zoals ungurahui (Oenocarpus bataua), die eetbare vruchten geeft, en mahonie (Swietenia macrophylla), de meest waardevolle houtboom van de Amazone. ”
Successieve agroforestry
Eén school van agroforestry, of “landbouw met bomen”, wordt successieve agroforestry genoemd.
Wat dit label inhoudt, is dat wanneer je een agroforestry-systeem ontwerpt, je niet alleen rekening houdt met de fysieke dynamiek van de vorm van een bos (hoe bomen compatibel met elkaar groeien in de ruimte), maar ook met het belang van de factor tijd. Verschillende soorten verschijnen op verschillende tijdstippen in het systeem (of verdwijnen uit het systeem). In veel successieve agroforestry-systemen worden bijvoorbeeld eenjarige of kortlevende vaste planten (zoals maïs en bananen) in het begin in het systeem geplant, later geoogst en vervolgens uit het systeem verwijderd. Bomen worden geplant in het begin van de oprichting van het systeem, maar andere bomen (vooral schaduw minnende) worden later in de levensduur van het systeem geplant.
“In veel van onze agroforestry-gebieden planten we bomen onder het gevestigde bladerdak van bomen die in het begin van het systeem werden geplant. Bomen zoals cacao (Theobroma cacao) en huasaí (Euterpe precatoria) profiteren van de bosachtige omstandigheden en doen het beter wanneer ze in de schaduw worden geplant dan wanneer ze worden geplant in een heldere, open plek. Als gevolg hiervan planten we vaak bomen in gebieden waar al enkele gevestigde bomen staan, soms zelfs 5- of 10-jarige bomen die dan dienen als bladerdak. Hoewel veel van de bomen die in de onderlaag zijn geplant relatief klein zijn (zoals cacao), groeien andere, zoals huasaí, uiteindelijk op in het bladerdak en zijn structureel compatibel met tussenplanting tussen andere bomen. Huasaí is een palmboom en groeit daarom altijd recht, nooit vertakkend, waardoor hij in harmonie met reeds gevestigde bomen in het systeem kan worden geplaatst.”
“In verschillende gebieden worden bananenbomen geplant aan het begin van de levensduur van het systeem. Maar deze gigantische bomen zijn maar een paar jaar productief en worden dan uit het systeem verwijderd. De gaten die vroeger door de bananenbomen werden ingenomen, worden vervolgens beplant met nieuwe bomen, waaronder grote, langlevende soorten zoals paranootbomen (Bertholletia excelsa).
